Space as “Sound filter” – Ο χώρος σαν “φίλτρο” του ήχου

for English scroll down or press here
Αυτοσχεδιασμός – Πρακτική και ασκήσεις #0
Άσκηση – Exercise #1
Άσκηση – Exercise #2
Άσκηση – Exercise #3
Άσκηση – Exercise #4

Όταν ξεκινάμε να παίζουμε μουσική μόνοι μας – σόλο, πολύ συχνά προκύπτει η ανάγκη να γεμίζουμε τον χώρο γύρω μας με ήχους. Ξεκινάμε να χρησιμοποιούμε τεχνικές που δημιουργούν την αίσθηση ότι οι νότες μας κατακλύζουν το κάθε κυβικό εκατοστό του χώρου: πολυφωνία, αρμονία, χρήση ισοκράτη – Pedal, χρήση looper, εφέ για επιμήκυνση διάρκειας ήχου (delay, reverb). Οι παραπάνω τεχνικές είναι βοηθητικές αλλά αν δεν βασίζονται σε έναν συμπαγή ήχο από τον ίδιο τον μουσικό, τότε κάνουν τη μουσική να μην είναι διεισδυτική και ζωντανή. Αρκετά συχνά, ιδιαίτερα στα σόλο των εγχόρδων – οι καλλιτέχνες καταφεύγουν στην σιγουριά των εφέ με έναν τρόπο που ξεχνά ότι ένας ήχος έχει ικανότητα μόνο και μόνο όταν έχει προβολή και είναι σαν ηχόχρωμα συμπαγής. Για να γεμίσουμε τον χώρο απλά πρέπει να εμπιστευτούμε τον ήχο μας και εξασφαλίζουμε σε οποιαδήποτε ένταση τον ηχητικό του όγκο. Να το πω αλλιώς: επειδή παίζουμε αρκετές νότες σε μία ικανοποιητική ένταση και (ίσως) δημιουργούμε μία πολυφωνία δεν είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για να πούμε ότι ο ήχος μας γεμίζει τον χώρο και τελικά φτάνει στο κοινό.

Θυμάμαι πως, όταν άκουσα πρώτη φορά ζωντανά τον Tristan Honsinger να παίζει σόλο τσέλο, αναρωτιόμουν γιατί η μουσική του με μαγνήτιζε τόσο πολύ. Ενώ αντικειμενικά δεν είχε τεχνική βιρτουόζου (συχνά βαριέμαι το τέλειο παίξιμο) και έπαιζε με ένα όχι ακριβό τσέλο, τελικά ο ήχος του με διαπερνούσε και γέμιζε τον χώρο. Ήταν η αυτοπεποίθησή του και ότι ήξερε πώς ο ήχος του έφτανε σε εμένα. Η τεχνική δεν είχε σημασία αλλά είχε σημασία ότι ο Tristan ήξερε πολύ καλά πώς να χαρτογραφεί την αίθουσα, το κοινό και να προσαρμόζει το ηχόχρωμα των νοτών ώστε να φτάνει μέσω του “χώρου” στο κοινό.

Στην συγκεκριμένη άσκηση θα προσπαθήσουμε να ακούσουμε την ανταπόκριση του ήχου με τον χώρο. Κάθε ήχος που επιλέγουμε να παίξουμε, θα εξασφαλίσουμε ότι είναι συμπαγής, με κατεύθυνση και πρόθεση. Θα τον φτιάξουμε στο κεφάλι μας πρώτα εκθέτοντάς τον “φωναχτά” μέσα στο μυαλό. Ας πάρει και μία ώρα, αν χρειαστεί. Όσο περισσότερο ξεκάθαρες, και χωρίς δισταγμό νότες παίζουμε, τόσο πιο πολύ θα γεμίσουμε τον χώρο στέλνοντας ξεκάθαρες ιδέες με ηχητική μάζα στον ακροατή. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι παίζουμε piano ή forte, αργά ή γρήγορα, με αρμονικές λίγους ή πολλούς, ή με συγκεκριμένες τεχνικές στο όργανο. Οτιδήποτε και να παίξουμε, απαιτούμε ο ήχος του να έχει κατεύθυνση και να ακολουθεί τον όγκο του χώρου. Όταν το παίξουμε, παρατηρούμε πώς ο ήχος ταξιδεύει στον χώρο. Δεν μας νοιάζει καθόλου τι παίξαμε αλλά πώς αυτό ταξίδεψε στον χώρο. Αν καταφέρει να ταξιδέψει τότε φιλτράρεται από τον χώρο και να είστε σίγουρες ότι φτάνει κατευθείαν στο κοινό συγκινώντας το.

Για αρχή δοκιμάστε απλούς ήχους κάποιας μέτριας διάρκειας (5-6 δευτερόλεπτα) και, προσπαθώντας να έχουν διάρκεια παρατηρήστε πώς ταξιδεύουν στις τρεις διαστάσεις του χώρου. Αργότερα αλλάξτε τον χαρακτήρα των ήχων με σκοπό την αλλαγή κατεύθυνσης και διεισδυτικότητας του χώρου. Κινηθείτε, παίξτε μικρής διάρκειας, διαφορετικές έντασης κλπ. Σκοπός της άσκησης να καταφέρουμε να παρατηρούμε ανα πάσα στιγμή την απόσταση και την διαδρομή που διανύει ο ήχος μας για κάθε ιδέα που παίζουμε.

Η άσκηση είναι σίγουρη ευκολότερη σε έναν χώρο με μεγάλη ηχώ και αντήχηση λόγω ότι η διαδρομή του ήχου είναι μεγάλη. Για χάρη δυσκολίας προτιμήστε μικρά δωμάτια.

Σαν παραλλαγή της άσκησης ας φανταστούμε νοητά ότι είμαστε χορευτές-τριες. Μια χορεύτρια, όταν χορεύει σε ένα μικρό χώρο (ένα σαλόνι διαμερίσματος), χορεύει διαφορετικά από όταν χορεύει σε μία μεγάλη σκηνή. Το ίδιο συμβαίνει όταν παίζουμε μουσική – οφείλουμε να προσαρμόζουμε τις ιδέες μας αναλόγως τον “χώρο”. Ας δοκιμάσουμε να παίξουμε ήχους σε ένα μικρό δωμάτιο λες και είμαστε σε μία μεγάλη αίθουσα 1000 ατόμων και το αντίστροφο. Τι αλλάζει στην αντίληψη μας όταν επιλέξουμε να αλλάξουμε νοητικά το μέγεθος της αίθουσας;

Όσο εκτελούμε την άσκηση κάνουμε τις εξής ερωτήσεις:

• Πόσο μπορεί να κρατήσει η μουσική ιδέα που παίζω;
• Υπάρχουν παύσεις;
• Πώς ακούγονται οι παύσεις στον χώρο;

---

When we start playing music on our own – solo, very often the need to fill the space around us with sounds arises. We start to use techniques that create the feeling that our notes are flooding every cubic centimetre of space: polyphony, harmony, use of equalizer – pedal, use of looper, effects for lengthening the duration of sound (delay, reverb). The above techniques are helpful but if they are not based on a solid sound from the musician himself, they make the music not penetrating and lively. Quite often, particularly in string solos – artists resort to the certainty of effects in a way that forgets that a sound only has ability when it has projection and is solid as a timbre. To fill the space we simply have to trust our sound and ensure at any volume its sonic volume. To put it another way: just because we play several notes at a satisfactory volume and (perhaps) create a polyphony is not a sufficient and necessary condition to say that our sound fills the space and eventually reaches the audience.

I remember that when I first heard Tristan Honsinger playing solo cello live, I wondered why his music was so magnetic to me. While he objectively lacked “virtuoso” technique (I’m often bored of perfect playing) and played with a not-expensive cello, his sound ultimately penetrated me and filled the room. It was his confidence and that he knew how his sound reached me. The technique didn’t matter but it did matter that Tristan knew very well how to map the room, the audience and adjust the timbre of the notes to reach through the “space” to the audience.

In this exercise we will try to listen to the response of the sound with the space. Any sound we choose to play will ensure that it is solid, with direction and intent. We will make it in our heads first by exposing it “out loud” in our minds. It may take an hour if necessary. The more clear, and unhesitating notes we play, the more we will fill the space by sending clear ideas with sonic mass to the listener. This does not necessarily mean playing piano or forte, slow or fast, with harmonics few or many, or with specific techniques on the instrument. Whatever we play, we demand that the sound has direction and follows the volume of the space. When we play it, we notice how the sound travels through space. We don’t care at all about what we played but how it traveled through space. If it manages to travel then it is filtered through the space and you can be sure that it reaches the audience directly, moving them.

To start, try simple sounds of some moderate duration (5-6 seconds) and, trying to make them last, observe how they travel through the three dimensions of space. Later change the character of the sounds in order to change the direction and pervasiveness of the space. Move, play short duration, different intensities, etc. The aim of the exercise is to be able to observe at any time the distance and path our sound travels for each idea we play.

The exercise is certainly easier in a room with a lot of echo and reverberation due to the fact that the sound path is long. For the sake of difficulty prefer small rooms.

As a variation of the exercise, let’s mentally imagine that we are female dancers. A dancer, when dancing in a small space (an apartment living room), dances differently than when dancing on a large stage. The same is true when we play music – we have to adapt our ideas accordingly to the “space”. Let’s try playing sounds in a small room as if we were in a large hall of 1000 people and vice versa. What changes in our perception when we choose to mentally change the size of the room?

As we perform the exercise we ask the following questions:

How long can the musical idea I am playing last?
Are there any pauses?
How do the pauses sound in the space?

Translated with www.DeepL.com/Translator (free version)